Klaster energii - koncepcja funkcjonowania

4 kwiecień 2017 w  Parlamencie Rzeczpospolitej Polskiej  odbyło się posiedzenie Zespołu Energii Odnawialnej prowadzone przewodniczącego Parlamentarnego Zespołu Energii Odnawialnej posła na sejm RP Mieczysława Kasprzaka. 

Podczas spotkania na którym nie mogło zabraknąć również Nas, omawiane były dwa kluczowe tematy:

1. Koncepcja funkcjonowania klastrów energii w Polsce
2. Problematyka podatku od towarów i Usług Vat

Nowelizacja ustawy o odnawialnych źródłach energii z czerwca 2016 wprowadziła definicje lokalnych struktur energetycznych – klastrów energii i spółdzielni energetycznych. Sama koncepcja klastrów energii spotkała się z bardzo dużym zainteresowaniem, zarówno JST, przedsiebiorców jak i samych posłów.
W związku z wieloma niejasnymi (lub ich brakiem) zapisami w Ustawie o OZE, Ministerstwo Energii zleciło przeprowadzenie niezależnej ekspertyzy dotyczącej Koncepcji funkcjonowania klastrów energii. Materiał przygotowany został przez konsorcjum firm:  Krajową Agencję Poszanowania Energii S.A. (lider konsorcjum), WiseEuropa-Fundację Warszawski Instytut Studiów Ekonomicznych i Europejskich oraz ATMOTERM S.A. przy udziale Krajowego Instytutu Energetyki Rozproszonej. 

Oto kilka najważniejszych założeń przedstawionych (z ekspertyzy) na Posiedzeniu Parlamentarnego Zespołu Energii Odnawialnej. 

CZYM SA KLASTRY ENERGII??

Klaster energii to porozumienie, w skład którego mogą wchodzić:

• osoby fizyczne
• osoby prawne,
• jednostki naukowe,
• instytuty badawcze,
• jednostki samorządu terytorialnego
• przygotowana koncepcja poszerza tą grupę o tzw. ułomne osoby prawne np. wspólnoty mieszkaniowe

Jest to porozumienie, dotyczące wytwarzania i równoważenia zapotrzebowania, dystrybucji lub obrotu energią z odnawialnych źródeł energii w ramach sieci dystrybucyjnej o napięciu znamionowym niższym niż 110 kV, klaster może funkcjonować na obszarze działania nieprzekraczającym granic jednego powiatu lub 5 sąsiadujących gmin. 

PO CO  TWORZYĆ KLASTRY ENERGII ?

W ostatnim dziesięcioleciu formuła scentralizowanej energetyki opartej o elektrownie dużych mocy,  zdaje się wyczerpywać. Wynika to głownie z wyczerpywania się zasobów złóż paliw kopalnych oraz postęp u technologicznego, pozwalającego na bardziej elastyczne zarządzanie produkcją, poprzez wykorzystanie źródeł energii z generacji rozproszonej opartej głównie o bezemisyjne i niewyczerpywalne źródła odnawialne. Zalet jest wiele a poniżej są te najważniejsze:

• Lepsza jakość przesyłu i samej energii - dyskusyjny jest stan polskich sieci elektroenergetycznych, a skutki braku dostatecznych inwestycji są bardziej odczuwalne na terenach mniej zurbanizowanych. Szacuje się, że na obszarach o dużym rozproszeniu odbiorców energii, częstotliwość występowania przerw w dostawach prądu z powodu awarii może być kilkukrotnie większa niż w miastach. To samo dotyczy parametrów jakościowych dostaw prądu, takich jak napięcie czy symetryczność faz. Zatem poprawa dostępności energii oraz jej jakości stanowi podstawę działań niwelujących bariery rozwoju lokalnego. W rozwoju rozproszonej energetyki upatruje się szansy na zwiększenie bezpieczeństwa energetycznego poprzez większą dywersyfikację produkcji paliw i energii. Źródła rozproszone dają także większe możliwości w zakresie sterowania produkcją, a ich ulokowanie blisko odbiorców i współpraca z sieciami o napięciu znamionowy poniżej 110 kV może znacząco ograniczyć budowę kosztochłonnych sieci wysokich napięć w długim horyzoncie czasowym

• Możliwość produkcji energii na lokalnym obszarze - można to osiągnąć w sposób możliwie skoordynowany z bieżącym zapotrzebowaniem. W ten sposób wyższe jednostkowe koszty produkcji zostaną skompensowane niższymi kosztami sieciowymi wynikającymi z redukcji zapotrzebowania na energię pochodzącą z KSE. Doprowadzi to nie tylko do lokalnego spadku kosztów zaopatrzenia w energię, ale także do częściowego, a być może w niektórych przypadkach także całkowitego, uniezależnienia się danego obszaru od zewnętrznych dostaw energii. W skali kraju jest to przede wszystkim budowanie bezpieczeństwa energetycznego obszarów miejsko-wielskich

• Bezpieczeństwo energetyczne to zwiększenie wytwarzania energii elektrycznej na poziomie lokalnym. Wpływa ono na wzrost jakości i niezawodności dostaw nośników energii. Ma wymiar indywidualny i lokalny, przy czym, na zasadzie naczyń połączonych ma również oddziaływanie regionalne i krajowe. Zmniejszenie zapotrzebowania na nośniki energii w jednym regionie wpływa na wzrost rezerw podnoszących bezpieczeństwo dostaw w innym i dalej przenosi się na poziom krajowy. Docelowo, znaczący wzrost mocy wytwórczych w wielu rejonach (w wielu klastrach energii) podnosi bezpieczeństwo energetyczne na poziomie krajowym. Pytanie, zatem, czy w sposób naturalny rozwój klastrów nie powinien stać się automatycznie celem na poziomie krajowym? W opinii autorów ekspertyzy, powinien. Jeśli jednak właściwa administracja uzna, że nie ma potrzeby zwiększania mocy wytwórczych w systemie krajowym (np. jest ich wystarczająco dużo i są wystarczająco stabilne), bezpieczeństwo energetyczne nie musi w takim przypadku stanowić celu, ani na poziomie regionalnym, ani na krajowym. Wzrost bezpieczeństwa energetycznego należałoby wtedy rozpatrywać w kategorii SKUTKU , a nie CELU  rozwoju klastrów energii. 

• Rozwój rozproszonych źródeł energi

• Poprawa jakości zasilania, głównie w zakresie redukcji spadków napięć i odkształceń faz ma wpływ na podniesienie walorów użytkowych energii elektrycznej, ma zasięg oraz skutki na poziomie indywidualnym, jak również lokalnym. Lokalna produkcja innych nośników energii oddziałuje na zmniejszenie obciążenia systemów przesyłowych, podniesienie jakości energii w innych regionach a w szczególności na poziomie krajowym. Jest to bardzo istotne w przypadku energii elektrycznej

• Uzyskanie określonego efektu ekonomicznego poprzez: tańsze zaopatrzenie w energię, korzystniejszą sprzedaż energii na rynku lokalnym, racjonalizację zużycia energii, ma w przypadku klastra energii wyłącznie charakter indywidualny i ewentualnie lokalny, jeśli powstaje on w wyniku szerszego porozumienia obejmującego kilka gmin oraz oczekiwania inwestorów. Skutkiem oszczędności uzyskiwanych na poziomie lokalnym będzie ogólne zmniejszenie wydatków gospodarstw domowych na energię i jej nośniki. Powyższe oszczędności wygenerują również dodatkowe środki pieniężne, które będą mogły być przeznaczone na cele inwestycyjne. Produktem klastra jest energia we wszystkich dostępnych lokalnie nośnikach, a grupy docelowe, do których docierać ma produkt klastra, to przede wszystkim odbiorcy końcowi.  

A JAK TO  MA WYGLĄDAĆ OD STRONY TECHNICZNEJ? 

Klaster energii opiera się na wytwarzaniu różnego rodzaju energii, co jest niejako fundamentem jego działalności biznesowej i punktem wyjścia w stosunku do pozostałej aktywności na polu gospodarczym tj. dystrybucji czy obrotu.

Wydawać by się więc mogło, iż modele funkcjonowania klastrów energii można by sklasyfikować według rodzajów wytwarzanej energii lub jej nośników. W praktyce jednak, można domniemywać, iż w celu osiągnięcia pożądanego efektu synergii, taktyka biznesowa klastra opierać się będzie na połączeniu co najmniej dwóch rodzajów energii. W konsekwencji podział modeli funkcjonowania klastrów w oparciu o rodzaj wytwarzanej energii byłby sztuczny, a przez to nieużyteczny. Dużo pewniejszą metodą klasyfikacji modelu działania klastra jest oparcie jej na sposobie dostarczania energii lub jej nośników do odbiorców, czy sposobie wyprowadzania jej nadmiaru poza obszar klastra.

Klaster oparty na współpracy z operatorem/ami istniejącego/cych systemu/ów dystrybucji/cyjnych,

Oparty całkowicie na współpracy z podmiotem zewnętrznym, przy odpowiednim uregulowaniu relacji pomiędzy operatorami systemów dystrybucji, a klastrem ma szansę stać się najpowszechniejszym modelem funkcjonowania klastrów energii. Jest to bowiem scenariusz najłatwiejszy pod kątem organizacyjnym oraz niewymagający dodatkowych, często znacznych nakładów inwestycyjnych. Powierzenie zadań ciążących na operatorze systemu dystrybucji wyspecjalizowanemu i doświadczonemu podmiotowi o dużym potencjale rzeczowym może okazać się w wielu przypadkach najrozsądniejszym rozwiązaniem. Zwłaszcza w przypadku klastrów, które bazują na dużej ilości, stosunkowo niewielkich i rozproszonych odbiorców.

Klaster oparty o własną infrastrukturę dystrybucyjną,

Oparty o działalność z wykorzystaniem własnej infrastruktury dystrybucyjnej posiada duży potencjał innowacyjności, pozwalający testować nowe rozwiązanie techniczne w zakresie choćby inteligentnych sieci czy zarządzania popytem. Ponadto klaster w tym wypadku nie jest ograniczony stanem technicznym ani dostępnością danej infrastruktury na jego obszarze działania. To z kolei pozytywnie przekłada się na budowę nowych możliwości w skali lokalnej poprzez chociażby rozwój własnej sieci ciepłowniczej. Wydaje się, iż ten model klastra najlepiej sprawdzi się w przypadku stosunkowo niewielkiej liczby dużych i skupionych odbiorców.

Klaster wykorzystujący częściowo własną infrastrukturę dystrybucyjną, a częściowo działający w oparciu o umowę o świadczenie usług dystrybucyjnych z podmiotem zewnętrznym.

• np. będzie on dostarczał energię elektryczną za pośrednictwem działającego na danym terenie OSD, jednocześnie dostarczając energię cieplną za pomocą własnej sieci ciepłowniczej.

• np. część odbiorców będzie zasilana z własnej sieci, a część z sieci należącej do lokalnej spółki dystrybucyjnej.

JAKA JEST ROLA CZŁONKÓW KLASTRA? 

1. Wytwórca

• Wytwórca energii może być inicjatorem, a nawet liderem, jeżeli członkowie klastra energii nadadzą mu taką rangę w umowie klastra,
• Wytwórca energii będzie również najczęściej realizował funkcje związane z magazynowaniem energii, jeżeli takowe będą przewidziane w strukturze infrastruktury klastra.
• Niektóre zadania (głównie techniczne i logistyczne) wytwórcy energii,
• Odpowiedzialny za wiele z nich, w tym m. in. za logistykę związaną z dostawą niezbędnych surowców energetycznych oraz serwisowanie i konserwacje techniczne urządzeń i instalacji.
• Planowania, rozwoju czy modernizacji instalacji wytwórczych energii.
   

2. Koordynator klastra

Jest podmiotem powoływanym specjalnie do pełnienia tej funkcji w ramach klastra. Jego podstawowa rola i zadania, to pełnienie funkcji zarządczej, czyli roli administratora klastra z zakresem działalności pokrywającym m.in.:

• prowadzenie bieżących spraw klastra i obsługi administracyjnej,
• obowiązki prawne wynikające z definicji klastra energii i koordynatora klastra energii oraz z postanowień umownych,
• organizowanie spotkań i prowadzenia mediacji między członkami klastra,
• zapewnienie obsługi prawnej i podatkowej,
• zapewnienie obsługi technicznej i serwisowej instalacji i infrastruktury technicznych,
• reprezentowanie klastra na zewnątrz.
• pełnienie funkcji spółki obrotu dla klastra w przypadku modelu opartego na współpracy z zewnętrznym OSD, w tym bilansowanie potrzeb energetycznych i możliwości wytwórczych wewnątrz klastra,
• zapewnienie właściwej koordynacji dostaw paliw i nośników energii od zewnętrznych dostawców,
• pozyskiwanie lokalnych producentów biopaliw i biosurowców do produkcji energii oraz koordynacja ich dostaw do instalacji wytwórczych,
• pełnienie funkcji operatora wewnętrznych systemów dystrybucji,
• inicjowanie zmian związanych z rozwojem klastra w aspektach technicznych i organizacyjnych oraz opracowywanie propozycji rozwoju, i wdrażanie zmian,
• współpraca z zewnętrznymi jednostkami naukowymi i badawczymi dla zapewnienia innowacyjności technologicznej stosowanych rozwiązań technicznych i technologicznych, 8) Pełnienie funkcji koordynatora w przypadku wdrażania inwestycji związanych z modernizacjami i rozwojem klastra, w tym kompleksowe przygotowanie oraz koordynowanie realizacji i nadzór w odniesieniu do realizowanych wewnątrz klastra projektów inwestycyjnych,
• poszukiwanie i organizacja finansowania projektów inwestycyjnych,
• oderowanie dyskusji w odniesieniu do kierunków dalszego funkcjonowania klastra (rozwoju). W tym kontekście koordynator w sposób naturalny pełni jednocześnie lub przejmuje rolę lidera całego klastra energii i jego rola jest kluczowa w zapewnieniu poprawnego i efektywnego funkcjonowania klastra w sposób reprezentujący interesy wszystkich jego członków.

3. Odbiorca energii

Odbiorcy końcowi energii – są ważnymi interesariuszami klastra. Wielokrotnie będą inicjatorami jego utworzenia, z uwagi na perspektywę i możliwości optymalizacji kosztów dostaw i poprawę jakości energii, jak również możliwość bycia pośrednim beneficjentem zwiększonych możliwości uzyskania dofinansowania za pośrednictwem klastrów. Rola odbiorców energii wchodzących w skład klastra jest zależna od ich statusu prawnego. Szczególna rola dotyczy podmiotów publicznych. W tym kontekście, z uwagi na ich charakterystyczne cechy związane ze statusem prawnym i specyfiką użytkowania energii należy wyróżnić następujące podmioty:

• jednostki samorządu terytorialnego (JST)

• spółki komunalne,  

• odbiorcy instytucjonalni,

• przedsiębiorstwa różnym profilu zużycia energii,  

• odbiorcy indywidualni (osoby fizyczne),  

• przedsiębiorstwa transportu publicznego.

 A JAK MAJĄ WYGLĄDAĆ ROZLICZENIA?

W celu ujednolicenia zasad rozliczeniowych za usługę dystrybucji na rynku lokalnym ma zostać wprowadzona dodatkowa taryfa dystrybucyjna dla członków klastra energii (taryfa „K”) oraz  ma zostać uściślona zasada jej obliczania, wprowadzając odpowiednie zmiany w Rozporządzeniu Ministra Gospodarki w sprawie szczegółowych zasad kształtowania i kalkulacji taryf oraz rozliczeń w obrocie energią elektryczną.

Zgodnie zprzeprowadzoną ekspertyzą Koordynator klastra ponosi na rzecz OSD comiesięczne opłaty dystrybucyjne, z uwzględnieniem podziału opłaty na składnik stały i zmienny.

Odbiorca  natomiast ponosi opłatę za usługę dystrybucji (Op) w cyklach miesięcznych wg zależności. Ponadto odbiorca klastrowy ponosić będzie opłatę abonamentową, za utrzymanie układu pomiarowo-rozliczeniowego, liczoną zgodnie z dotychczasowymi zasadami. Odbiorca obciążony zostanie także dodatkowo stawką opłaty przejściowej na dotychczasowych zasadach, nie będzie natomiast ponosił opłaty OZE oraz opłaty jakościowej.

Praktyczne funkcjonowania klastra wymaga niestety dalszych uregulowań lub wskazań właściwych organów państwowych. Opracowaniu nowych regulacji dla klastrów ma pomóc  w/w ekspertyza.

Jak informuje resort energii, wyniki ekspertyzy „pomogą w określeniu obszarów na wstępnej mapie niekomercyjnych źródeł finansowania działań związanych z tworzeniem oraz zarządzaniem klastrami energetycznymi”.

Mimo, że nie znamy jeszcze do końca  zasad funkcjonowania klastrów, ten temat cieszy się już dużym zainteresowaniem branży OZE, a Ministerstwo Energii chce promować powstanie pierwszych, pilotażowych klastrów.

PROBLEMATYKA PODATKU OD TOWARÓW I USŁUG VAT

Podczas posiedzenia Parlamentarnego Zespołu Energii Odnawialnej przedstawiciel Ministerstwa Finansów przedstawił stanowisko resortu w sprawie stawek podatku VAT w przypadku instalacji OZE. Jak wynika z jego wypowiedzi, rząd nie zamierza podjąć działań zmierzających do dostosowania stawki VAT do niższego poziomu, obowiązującego w przypadku montażu instalacji OZE na budynkach mieszkalnych, także w przypadku instalacji realizowanych w pobliżu tych budynków.

Cały artykuł  nt. stawek Vat przeczytaj na Gramwzielone.pl. WEJDŹ TU>>

 FORMULARZ